1308

Rozmawiałam ostatnio z mamą na temat tego, jak mało wiem o mojej babci ze strony taty (to ta od pogrzebu, jeśli ktoś pamięta). I że dostrzegam w tym swoją winę. A było tak.

Kiedy na świat przyszedł syn pierworodny, mój tato, babcia miała lat 27. Jak na dwudziestolecie międzywojenne była więc panną zdecydowanie przejrzałą. Łączy się z tym pewna anegdota rodzinna, którą już pewnie opowiadałam, więc tym razem sobie daruję. Kiedy zaś urodziłam się ja, tato miał lat 37, a babcia, co wynika z nauk ścisłych, 64. Dla mnie to było zdecydowanie za późno.

Babcia, jak donoszą najstarsi górale, miała w życiu pod górkę od samego początku, nie ma się więc co dziwić, że na starość była wredna. (Aczkolwiek umysł jak brzytwa). Jej pech zaczął się od tego, że powito ją w rodzinie żydowskiej, ale jak na złość - całkowicie zasymilowanej. Już sobie wyobrażam to zawieszenie między światami. To niebycie ani - ani. A wtedy, co warto podkreślić, granice przebiegały dość widocznie.
Problem powstaje zaraz w następnym kroku. Otóż sklerotyczni górale donoszą, że pradziadkowie odumarli bardzo wcześnie, a babcię przejęła na wychowanie ciotka, skutecznie się jej pozbywając z domu z użyciem pensji, a może i nawet szkoły u sióstr. Tymczasem doskonale pamiętam, jak mi bohaterka opowiadała dykteryjkę o swym zamążpójściu (nawiasem mówiąc i tutaj dostrzegam jakiś szwindel), w której główną rolę grał ojciec panny młodej.
Więc jak to naprawdę było, już się nie dowiemy.

Następnie babcia była poszła za mąż za zawodowego żołnierza. Wszystkie panie teraz wzdychają i kiwają głowami ze współczuciem. Jakkolwiek mit dziadka nie funkcjonowałby w rodzinie, to ja nie jestem jedynie wnuczką - jestem też dorosłą kobietą z przeszłością i swoje wiem. Określenie "ułańska fantazja" nie wzięło się znikąd. Owszem, ułanem był. O kartach wiem i o wędrówkach codziennych po służbie od kapliczki do kapliczki, a o dziwkach nikt nie mówi, ale przystojniak był z niego nie lada, więc nie udawajmy, że nie umiemy dodać dwóch do dwóch.
W każdym razie różne historie babcia mi opowiadała (choć skąpo) pod nieobecność ojca. A i rozwiodła się z dziadkiem pod koniec jego życia (!) zapewne nie bez powodu, czego mi zresztą długo nie uświadamiano.

Okupację spędziła schowana gdzieś pod Nowym Sączem. Prawdopodobnie wywieziono ją tam zaraz zdarzeniu, które mi kiedyś sama opowiedziała. Mianowicie wędrując po Plantach napotkała grupę Żydów, prowadzonych przez Niemców do trasportu, i któryś z nich zawołał coś do niej w jidisz. (Znajomości języka wypierała się do końca dni swoich). Nie wiem nic o tym okresie i pewnie nikt nie wie. Dziadek z synami mieszkał natomiast nadal w swym rodzinnym mieście.

Babcia była wykształcona. Miała małą i dużą, przedwojenną jeszcze, maturę. Skończyła też studia. Była, jak ja - filologiem. Przez dziesiątki lat uczyła w szkole. Najpierw dzieci, a potem dorosłych. Wreszcie, na emeryturze, pracowała jako bibliotekarka.

Urodziłam się za późno. Byłam jej jedyną wnuczką, a i córek nie miała. Wiem, że chciała mi wiele opowiedzieć. Kiedy mogła - nie słuchałam. Najpierw byłam za młoda. Potem - zbyt zajęta swoimi sprawami. Nie dojrzałam w tym czasie na tyle, by zrozumieć pewne rzeczy i zamienić się w słuch. Wreszcie pochorowała się, zniedołężniała i umarła. A razem z nią, na zawsze odeszły zdarzenia z życia, wspomnienia, anegdotki i wielkie, przemyślane mądrości. Straciłam je bezpowrotnie i straciła je też moja córka. Na zawsze.

Czasem brakuje mi jej ironicznego spojrzenia na świat, złośliwości i nieprawdopodobnego poczucia humoru. Może kiedyś. W innym miejscu. W innym czasie.

Miejcie cierpliwość i dobrą wolę. Słuchajcie starych ludzi. Odwiedzajcie ich częściej niż od święta. Mają niewiele czasu. Wy też macie mało, by spędzić go razem. Bardzo mało. Nie da się tego naprawić.